گذری در کویر نائین

آنگاه که از پایتخت، راهی جنوب کشور می‌شوی نه به یکباره که به تدریج، طبیعت رخ بر می‌گیرد و چهره‌ای دیگر از خود نمایان می‌سازد. این گونه دیگر طبیعت که نیمی از خاک کنونی ایران را در بر گرفته، کویر نام دارد. اگر چه در کویر، اقلیم روی خوش ندارد و از فراز و نشیب کوه‌ها و از پستی و بلندی دره‌ها اثری نمی‌یابی، لکن کویر آن چنان است که باشندگانش با ذوق و قریحه‌ای خاص، نگریسته و بر سالیان متمادی در این دیار کویری زیسته‌اند. پس بر ماست تا یادگار کهن و آثار پیشینیان را پاس بداریم و در حفظ و حراستش بکوشیم. از گرمای آفتاب سوزانش و سردی شب‌های برهنه‌اش، از نبود آب و تفتیدگی زمینش، از مردم صبورش که گویی و در عین حال ایستادن را به همراه نخل فرا گرفته و استقامت را چون سنگ خارا تجربه کرده‌اند.
شهرستان نائین کجاست؟
نائین، یکی از شهرهای باستانی ایران به شمار می‌رود. گرچه پیشینة دقیقی از تاریخِ پیدایش آن وجود ندارد اما مدارک و گزارشات باستان‌شناسانی چون پروفسور کوپ و اَندور گُدار، حداقل قدمت شهر نائین را به دوره ساسانی و حتی گمان می‌رود به دوره پارتی‌ها هم تاریخ داشته باشد. از جملة ادله در ثبوت این ادعا، وجود قلعه‌ای بزرگ است که مردمان نائین آن را نارنج قلعه و در کتب تاریخی از آن به نارین قلعه یاد شده است. این بنای عظیم، هسته مرکزی شهر را شکل داده و شهر نائین در پیرامون این قلعه شکل گرفته است.
آب انبار محسوم خانی


در توسعه شهری، هفت محله به وجود می‌آید که هر محله دارای عناصری چون مسجد، حمام، حسینیه و آب-انبارها می‌باشد. محلات هفتگانه عبارتند از باب المسجد، کلوان، نوآباد، پنجاهه، سرای نو، کوی سنگ و چهل دختران. آب‌انبارها درمناطق کویری نقشی حیاتی دارند. از دیرباز در شهر نائین در هر محله یک آب‌انبار وجود داشت که توسط آب باران و بعدها با تانکر و امروزه به سیستم آب لوله‌کشی شهر نیز مرتبط می‌باشند و در زمستان‌ها آبگیری شده تا در تابستان‌ها کمبود آب این خطه را برطرف کنند. برای اینکه سال‌های قبل آب شرب‌های نائین شور بوده. اولین آب‌انباری که در نائین درست شده خدا رحمتش کنه توسط جناب آقای محسوم خانی بوده که این را به یادگار خود درست کرده‌اند تا مردم هم از آن استفاده می‌کنند؛ که الان هم که می‌بینید دارند می‌آیند و از آب استفاده می‌کنند.
شخصیت‌هایی که در نائین متولد شده‌اند
نائین را رجال و صاحب‌منسبان فراوان بوده است. از جمله دکتر حسین فاطمی شخصیتی بزرگ که تاریخ تولدش 1296 خورشیدی و غروب عمرش نوزدهم آبان ماه سال 1333 می‌باشد. دکتر فاطمی، نخست وزیر محمد مصدق بود که باعث ملی شدن صنعت نفت ایران گردید. وی از سیاست‌مداران و روزنامه‌نگاران ایران بود که در بین سال‌های 1331 تا 1332 وزیر امور خارجه ایران شد. در فاصله‌ای دور از نارین قلعه، خانه‌ای بزرگ و یکی از اماکن سنتی وجود دارد که به خانه فاطمی مشهور است. این خانه مربوط به دوره قاجار و در نزدیکی محله نوآباد قرار دارد.

این اثر تاریخی در یازدهم دی ماه 1380 به شماره 4702 به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است. این بنا از بخش‌های مختلفی ساخته شده که هر کدام کاربرد مخصوصی داشته است. فضاهای متعدد، دالان‌ها، بهارخواب‌ها، مطبخ‌ها، حمام، اتاق مخصوص پذیرایی، اتاق خاص استراحت، محل نگهداری غلات، حبوبات و سرداب‌ها. از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری هنری این بنا، می‌توان به نقوش بسیار زیبای گیاهی و گل بوته و درهای اتاق اُرسی، تزئینات مختلف معماری، رسم‌بندی‌ها، کاربندی‌ها و مقرنس‌کاری‌ها را اشاره نمود.
آسیاب ریگاره

آسیاب ریگاره از شاهکارهای معماری و نمونه‌ی خلاقیت و پشتکار مردم نائین در حداکثر بهره‌گیری از حداقل امکانات موجود می‌باشد. آسیاب ریگاره برخلاف دیگر آسیاب‌ها در عمق 25 متری زمین بنا شده و نحوه استفاده از آن منحصر به فرد می‌باشد که در نائین قدمتی نامعلوم اما کهن دارد.

از دیگر بناهای تاریخی مذهبی نائین که در بیرون از دروازه چهل دختران قراردارد، امامزاده سید سلطانعلی-ست. بنای امامزاده متعلق به قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است. بانی این بنا میرجلال الدین احمد بوده است. نسبت این امامزاده جلیل القدر به حضرت امام موسی ابن جعفر می‌رسد. این زیارتگاه با توجه به اینکه در وسط شهر واقع شده و در مسیر زائران حرم مطهر علی ابن موسی الرضا (ع) می‌باشد. بسیاری از مراسمات ملی و مذهبی، تجمعات، عزاداری‌ها و جشن‌ها و سخنرانی‌ها نیز در این مکان برگزار می‌گردد. با فرا رسیدن ماه محرم و صفر مردم نائین نیز مراسم خاص سنتی داشته که در هفت محل آن را برگزار می¬کنند.